4 آذر 1388 / 7 ذی الحجة 1430 / 25 نوامبر 2009

«محمود كريمي» استاد آواز ايراني درگذشت. استاد كريمي ازاهالي تهران بود و ازكودكي نواختن ويولون را نزد پدرآموخت. وي ازاولين هنرآموزان كلاس روانشاد قوامي بود. ازاستاد كريمي دو رديف آزاد باقيست كه يكي ازآن دو رديف را ازاستادش دوامي آموخت و ديگررديف آوازي است كه نتيجه 40سال تلاش استاد كريمي بشمار مي رود.

كميسيون نفت مجلس شوراي ملي قرارداد «الحاقي كمپاني نفت انگليس و ايران» را رد كرد. اين قرار داددربحبوحه تضادهاي امريكا و انگليس درباره ايران و درشرايط رشد و گسترش جنبش مردم مسلمان ايران تنظيم شده بود. اين قرارداد كه درتاريخ ايران به قرارداد«گس- گلشائيان» معروف است به منظور تحكيم موقعيت انگلستان دربهره برداري ازنفت جنوب ايران طرح ريزي شده بود. قرارداد گس- گلشائيان حاكميت ايران را مورد تهديد قرار مي داد ازاين رو مجلسهاي پانزدهم و شانزدهم رد شد.

به دنبال تاسيس بانك شاهنشاهي ايران توسط انگليسي‏ها، روس‏ها نيز كوشيدند امتياز تاسيس بانك را به دست آورند. آنان پس از كسب امتياز تاسيس بانك استقراضي درصدد برآمدند ساختماني براي انجام امور بانكي بنا كنند. از اين رو، زمين موقوفه و متروكه‏اي جنب يك امامزاده و مدرسه را كه گورستاني نيز در آن قرار داشت و به تازگي، دولت از دفن مردگان در آن جلوگيري مي‏كرد، براي اين كار مناسب ديدند. روس‏ها در اثناي كار، استخوان‏ها و اجساد تازه مردگان را كشف كردند ولي با بي‏اعتنايي آنها را در چاهي ريختند. به دنبال آن، يكي از روحانيان در حين سخنراني در ماه مبارك رمضان، مردم را به بازداشتن كار ساخت بانك تحريك كرد تا اين‏كه در ادامه اين شورش، كاركنان امامزاده و طلاب علوم ديني به همراه مردم به ساختمان يورش برده و بناي نيمه ساز آن را با خاك يكسان نمودند. حادثه انهدام بانك روس، پس از واقعه مربوط به موسيو نوژ بلژيكي و اهانت او به روحانيان شيعه و نيز تنبيه تجار تهران به دست حاكم شهر، از تحولات مهمي بود كه سرانجام به رويداد مشروطيت در ايران انجاميد.

حكيم و فيلسوف عالي‏قدر، شيخ محمدهادي فرزانه معروف به حكيم فرزانه، در سال 1263ش (1302ق) در شهرضاي اصفهان به دنيا آمد. وي مقدمات علوم اسلامي و معارف ديني را در زادگاه خود سپري كرد و سپس براي تكميل تحصيلات خويش، راهي اصفهان گرديد. حكيم فرزانه در اصفهان در محضر استادان بزرگي همچون حضرات آيات: سيد محمدباقر دُرچه‏اي، ملاعبدالكريم گزي و ميرزا نصراللَّه حكيم و... حاضر شد و پس از سالياني در شمار حكما و علماي زمان قرار گرفت. ايشان از ميان رشته‏هاي گوناگون علمي، بيشتر به حكمت و فلسفه تمايل داشت و در راه كسب معلومات در اين زمينه، زحمات فراواني را بر خود هموار نمود به طوري كه در اواخر عمر، او را در زمره حكماي بزرگ قلمداد مي‏كردند. حكيم فرزانه از آن پس در زادگاه خود، شهرضا، به تدريس حكمت و فلسفه پرداخت و شاگردان فرهيخته‏اي تربيت نمود. زندگي ايشان در كمال سادگي و قناعت بود و زر و زيور دنيا، او را نفريفت. مرغ جان اين فيلسوف فاضل سرانجام در چهارم آذر 1344ش برابر با اول شعبان 1385ق در 81 سالگي از قفس تن رهايي يافت و پيكرش، رخ در نقاب خاك پوشيد.

جبار باغچه‏بان در سال 1264 ش در قفقاز به دنيا آمد و پس از اتمام تحصيلات، در يك مدرسه در ايروان به تدريس مشغول شد. تدريس او، باعث شكفتن استعدادهاي نهفته‏اش گرديد و پس از مدتي با تجارب فراوان و برنامه‏هاي خوب به ايران آمد و در سال 1303 شمسي اولين كودكستان ايراني را به نام "باغچه اطفال" در تبريز تأسيس كرد. در همان سال سه كودك ناشنوا نيز در اين مدرسه ثبت‏نام كردند و اين آغازي بود براي تلاش باغچه‏بان تا بتواند سخن گفتن را به اين كودكان بياموزد. او براي تعليم خواندن و نوشتن براي كودكان و نوسوادان، روش تعليم الفبا را كه امروزه در سراسر كشور رايج است به وجود آورد. او همچنين اولين مدرسه كودكان ناشنوا را در سال 1312 در تهران تأسيس كرد. جبار باغچه‏بان براي هموار كردن راه زبان آموزي كودكان ناشنوا راهي را انتخاب كرد كه در سراسر جهان با نام الفباي گوياي باغچه‏بان به عنوان مترقي‏ترين روش شناخته شده است. باتلاش اين مبتكر پرتلاش بود كه ناشنوايان كشور نيز توانستند با دنياي اطراف خود و انسان‏هاي ديگر تماس برقرار كنند. همچنين اختراع تلفني براي استفاده كر و لال‏ها و تاسيس مكتب نسوان براي آموزش دختران نيز از ديگر ابتكارات اوست.وي همچنين در سال 1322 جمعيت حمايت از كودكان كرولال را تأسيس كرد و كتاب‏هايي از قبيل اسرار تعليم و تربيت، الفباي آسان، برنامه كار آموزگار، زندگاني كودكان و رباعيات باغچه‏بان را به نگارش درآورد. سرانجام وي در 4 آذر سال 1345ش در 81 سالگي در تهران دار فاني را وداع گفت.

آيت‏اللَّه محمدغروي كاشاني در سال 1274ش (1313ق) در كاشان به دنيا آمد و دروس مقدماتي را در زادگاهش سپري كرد. وي سپس راهي اصفهان شد و از محضر استاداني همچون حكيم جهانگير خان قشقايي و آخوند ملامحمد كاشاني بهره برد. آيت‏اللَّه غروي سپس براي تكميل تحصيلات خود به شهر نجف اشرف رفت و در آن حوزه بزرگ علمي، نزد استادان نامداري همچون ميرزاي ناييني، سيدابوالحسن اصفهاني و آقاضياءالدين عراقي به مدارج بالاي علمي و اجتهاد دست يافت. اين عالم مجاهد در جريان مبارزات ملي شدن نفت دركنار آيت‏اللَّه كاشاني قرار گرفت و فعاليت‏هاي مفيد و موثري به انجام رساند. آيت‏اللَّه غروي همچنين علاوه بر تدريس و تربيت شاگردان، در نهضت اسلامي بر ضدطاغوت نيز حضور يافت و براي نابودي رژيم فاسد و استبدادي شاه و استقرار نظام اسلامي، مبارزه نمود. اين فقيه جليل سرانجام در پنجم آذر 1357ش در 83 سالگي در تهران درگذشت. مراسم تشييع جنازه وي، صحنه درگيري مردم با نيروهاي نظامي شاهنشاهي گرديد كه در اثر آن، سه نفر به شهادت رسيده و چند نفر ديگر مجروح شدند. در نهايت پيكر پاك اين عالم رباني پس از تشييع در تهران و كاشان در مقبره فيض كاشاني در كاشان به خاك سپرده شد.

آيت‏اللَّه ميرزا احمد سرايي در سال 1290ش (1329ق) در قريه سراي تبريز در خانواده‏اي متدين به دنيا آمد و مقدمات علوم را از 14 سالگي از علماي تبريز فرا گرفت. سپس به قم رفت و در حلقه درس حضرات آيات سيد شهاب‏الدين مرعشي نجفي و ميرزا جوادآقا ملكي تبريزي، به تقويت بنيه علمي خويش همت گماشت. ميرزا احمد سرايي از آن پس راهي نجف گرديد و از محضر عالمان نامداري همچون سيد عبدالهادي شيرازي، سيد محسن حكيم، سيدمحمود شاهرودي و ميرزا باقر زنجاني بهره‏ها برد تا به مدارج عاليه علمي و اجتهاد دست يافت. اين فقيه بزرگوار از آن پس به وطن بازگشت و به تدريس و ترويج دين و تبليغ احكام پرداخت. ايشان علاوه بر اهتمام در ساخت بناهاي عام المنفعه، به بحث، مناظره و مجادله حسنه با منحرفين اعتقادي، مسافرت به ممالك مختلف اسلامي براي تبليغ و ارشاد و تربيت مبلغ و طلاب علوم ديني مشغول بود. اين عالم رباني سرانجام در چهارم آذر 1360ش برابر با 27 محرم 1402ق در هفتاد سالگي درگذشت.

آيت‏اللَّه سيداحمد فقيه امامي اصفهاني در سال 1312ش در اصفهان به دنيا آمد. وي پس از اتمام مقدمات در زادگاه خود راهي قم شد و از حضرات آيات سيد محمد باقر سلطاني طباطبايي، سيد حسين بروجردي، امام خميني(رحمت الله علیه) و علامه طباطبايي بهره جست. آيت‏اللَّه امامي سپس در اصفهان به تدريس روي آورد و سالياني طولاني به پرورش طلاب علوم ديني همت گماشت. از جمله خدمات ايشان تأسيس كتابخانه عظيم الزهرا(سلام الله علیها) در اصفهان با بيش از 60 هزار جلد كتاب مي‏باشد. همچنين آيات معجزه آساي قرآن، بشر و رسالت او، چرا جمهوري اسلامي و روش رهبران انقلابي ما، از جمله تاليفات ايشان است. اين عالم رباني سرانجام در 4 آذر 1372ش در 60 سالگي دارفاني را وداع گفت و پس از تشييعي با شكوه، در اصفهان به خاك سپرده شد.

« حضرت امام محمد باقر(علیه السّلام) » امام پنجم مسلمانان و شيعيان جهان در 57 سالگي بدستور« هُشامِ بنِ عَبدُالمَلِك» خليفه اموي مسموم و شهيد شدند. آن حضرت با القاب متعددي مشهورند اما باقرالعلوم يا شكافنده دانش ها مشهورترين لقب ايشان است. دوران امامت امام باقر (علیه السّلام) از يك سو با اوج ستم امويان و انتقال حكومت به عباسيان همزمان بود؛ و از ديگر سو با عصر ترجمه و نشر انديشه هاي منطقي، فلسفي و كلامي؛ بطوريكه طيف مباحث اعتقادي و مبارزه فكري به خارج از مرزهاي جغرافيايي نيز گسترش يافت. در دوران امامت امام باقر(علیه السّلام) هم چنين جعل حديث و تحريف دين رواج بسيار يافته بود از اين رو امام پنجم (علیه السّلام) مراكزي براي حفظ و پايداري حقايق دين و گسترش علوم اسلامي ايجاد كردند و با تعليم دانش پژوهان، علماي بسياري براي تحقّق اين هدف تربيت كردند. از اين رو حاكم ستمگر اموي اين اقدامات را تحمّل نكرد و امام باقر (علیه السّلام) را به شهادت رساند.

« طاووس يماني» محدّث و دانشمند عرب بعد از عمري خدمت به اسلام و قرآن درگذشت. او ايراني تبار بود اما به « يماني» شهرت داشت زيرا ساليان متمادي در يمن سكونت داشت. طاووس يماني از اصحاب امام سجّاد (علیه السّلام) و از بزرگان شيعه در يمن محسوب مي شد. او از نظر بسياري از همعصران خود عالم ترين مردم در تفسير قرآن مجيد بود.

«خطيب بغدادي» محدث مشهور، و معروف به «حافظِ شرق» در بغداد درگذشت. او به سبب علاقه فراوان به حديث، به شهرهاي نيشابور، بصره و دمشق سفر كرد و احاديثِ بسياري گردآوري كرد و عاقبت دز بغداد ساكن شد. خطيب بغدادي در فقه، ادبيات و تاريخ استاد بود و بيش از صد كتاب و رساله تأليف كرد. مشهورترين اثر او تاريخ بغداد است.

«ابو احمد عسكري» اديب، لغت شناس و محدث ايراني بدرود حيات گفت. ابواحمد عسكري را شيعه ذكر كرده اند زيرا روايات و خطبه هاي متعددي از حضرت علي (علیه السّلام) نقل كرده است. همچنين صاحب بن عَبّاد وزير دانشمند مؤيّد الدّوله ديلمي ابواحمد عسكري را ستايش كرده و در مرگ او ابياتي سروده است. كتاب « تَصحيفاتُ المُحَدِش» حاوي اخبار جالب درباره صحابه و تابعين مشهورترين اثر ابواحمد عسكري است.

آيت اللَّه سيدمحمدتقي خوانساري در سال 1305ق در خوانسار به دنيا آمد. پس از تكميل مقدمات علوم در زادگاه خود، رهسپار حوزه‏ي نجف گرديد و در حلقه‏ي درس آخوند خراساني، سيدمحمدكاظم يزدي، ميرزاي ناييني و آقاضياء عراقي جاي گرفت. با شروع جنگ جهاني اول، به صف راهيان جهاد پيوست و در كنار ديگر بزرگان از كيان اسلامي به دفاع برخاست و در اين راه متحمل چهار سال اسارت گرديد. وي پس از بازگشت به خوانسار، در درس آيت اللَّه حائري يزدي شركت جست و مورد توجه خاص استاد قرار گرفت. آيت اللَّه خوانساري پس از ارتحال مؤسّس حوزه‏ي علميه‏ي قم، به همراه آيات عظام حجت كوه كمره‏اي و صدر، مسؤوليت حوزه و رهبري ديني مردم را به عهده گرفت. نماز باران ايشان در زمان حضور متفقين در ايران در سال 1320 ش و استجابت دعاي باران، زبانزد خاص و عام است. در سال پاياني عمر شريف ايشان، به خواست مردم همدان،جهت سپري كردن تابستان راهي آن شهر شد و با استقبال مردم مواجه گرديد. سرانجام در يكي از روزهايي كه براي برپايي نماز جماعت راهي مسجد جامع همدان بود، دچار حمله‏ي قلبي گشت و در هفتم ذي‏الحجه‏ي سال 1371 ق به احرام جانان درآمد و در 66 سالگي لبيك گويان به سراي دوست شتافت. پيكر مطهر وي پس از تشييعي باشكوه در جوار استادش در حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) دفن شد.

«آلفونس لاوْران» پزشك و محقق فرانسوي ، «هماتوزوئر» عامل بيماري مالاريا را كشف كرد. دكتر لاوران بواسطه تحقيقات ارزشمند و دقيق خود درعلم پزشكي موفق به كسب جايزه نوبل درطب و فيزيولوژي شد.

لوپه فليكس دو وگا معروف به كارپيو وگا اديب و نويسنده شهير اسپانيايى در 25 نوامبر 1562م در مادريد اسپانيا به دنيا آمد. پدرش صنعت‏گري كم درآمد بود و او كودكي زودرس با زندگي اعجاب‏انگيز، پرتحرك و پر حادثه؛ چنان‏كه گفته‏اند از پنج سالگي به زبان لاتيني چون زبان اسپانيايى مي‏نوشت و مي‏خواند و حتي هنگامي كه نوشتن نمي‏توانست، اشعار خود را قرائت مي‏كرد تا رفقاي بزرگ‏تر بر كاغذ آورند. وگا در چهارده سالگي در آكادمي سلطنتي و دبيرستان مذهبي به تحصيل پرداخت و پس از پايان دروس دانشگاه، داوطلبانه وارد ارتش شد. وي طي سال‏هاي بعد، پس از وقوع حوادث متعدد، نمايش‏نامه‏هاي خود را بر روي صحنه برد و در تمامي شهرهاي مهم اسپانيا با پيروزي همراه گرديد. وگا هم‏چنين در سال‏هاي پاياني قرن شانزدهم، رمان آركاريا را منتشر كرد كه اين رمان منثورْ به عنوان يكي از شاه‏كارهاي وگا داراي قطعه‏هاي زيبايى از شعر تغزلي است. به طور كلي آثار ادبي لوپه دو وگا در انواع گوناگونِ نمايشي، داستاني، شعر حماسي و ارشادي، حماسه مسخره‏آميز و انواع شعر غنايى است. با اين حال تعيين دقيق آثار وگا نيز مشكل است چرا كه بخشي از آثار وي بدون نام شاعر و يا با نام مستعار منتشر شده‏اند. در زمان حيات و پس از مرگ وگا نيز، تعداد فراواني نمايش‏نامه به نام او منتشر شده كه از ارزش يكسان برخوردار نيستند. با وجود اين، شرح حال‏نويسان، آثار او را حدود يك هزار و هشت‏صد نمايش‏نامه، چند صد شعر و داستان مذهبي ذكر كرده‏اند. اما سهمي كه وگا در تئاتر اسپانيا دارد، از نظر كميّت نيست، در واقع وگا رابايد بنيان‏گذار تئاتر ملي اسپانيا دانست. وگا طرز عرضه كردن نمايش‏نامه در صحنه را به صورتي قاطع و ثابت تنظيم كرد و با آميختن نكته‏هاي خنده‏آور و نكات جدي و حتي غم‏انگيزْ، شكل نمايش‏نامه را تغيير داد. وي چندين نمونه خاص گروه انساني پديد آورد كه بعضي از آن‏ها چهره معنوي خود او را نمايان مي‏ساختند. نمايش‏نامه‏هاي وگا، او را هنرمندي كامل و صنعت‏گري ماهر معرفي مي‏كند كه در تئاترْ موضوع و شيوه‏اي را برمي‏گزيند كه مورد توجه و علاقه توده وسيعي از مردم باشد. در نمايش‏نامه‏هاي وگا، قهرمان اصلي در چهره‏اي يگانه نمودار نمي‏شود، بلكه غالبا دو يا سه شخصيت نمايشي، قهرمانان اصلي را نمايان مي‏سازند كه گاه از دو طبقه مختلف هستند. لوپه دو وگا بزرگ‏ترين چهره ادبي اسپانيا و يكي از استادان مسلم تئاتر جهاني است و معاصرانش او را اعجاز طبيعت و سيمرغ قريحه مي‏خواندند. وگا حتي در زمان حيات، شخصيتي افسانه‏اي يافته بود و نامش نشانه‏اي بود از كمال هر چيز، حتي در امور خارج از قلمرو شعر و ادب، چنانكه براي توصيف پارچه يا پرده نقاشي با به كار بردن عبارت "به سبك لوپه دو وگا" بر ارزش و قدر آن مي‏افزودند. هم‏چنين براي بيان مقام ادبي وگا، او را مافوق شهرت و ابرمرد خوانده و شاعر آسمان و زمين ناميده‏اند. نيروي اعجاب‏انگيز حياتي وفعال در خلق آثار ادبي در او به حد اعلا وجود داشت و مي‏توانست ناگهان آثار نمايشي يا اشعار غنايى خلق كند. ميان آثار تغزّلي و آثار نمايشي وگا ارتباط نزديك وجود دارد وموضوع بسياري از كمدي‏هاي او از نغمه و اشعار عاميانه گرفته شده كه در آثار او به نقطه اوج خصوصيت نمايشي رسيده است. وگا به وسيله همين نغمه‏هاي عاميانه توانسته است سرزمين اسپانيا را زنده نگه دارد و مردم اسپانيا نيز توسط وگا خود و ادبيات كشور را باز شناخته‏اند. لوپه فليكس دو وگا در سال‏هاي پاياني عمر، همسر و فرزندانش را از دست داد و سرانجام در 27 اوت 1635م در حال تزلزل روحي و شبه جنون در 63 سالگي درگذشت.

انگلستان از اولين سال‏هاي قرن هفدهم حضور استعماري خود در امريكا را آغاز نمود و آن منطقه را براي فعاليت تجاري بازرگانان انگليسي آماده كرد. هم‏زمان با انگلستان و پيش از آن، ساير كشورهاي اروپايى هم‏چون اسپانيا و فرانسه نيز در امريكا حضور استعماري داشتند. سلطه‏گران اروپايى علاوه بر تاراج منابع و ذخاير ارضي، به قتل عام بوميان و سرخ‏پوستان اين منطقه مبادرت مي‏ورزيدند. با اين حال از سال‏هاي نخست قرن هجدهم، فعاليت‏هاي استقلال‏طلبانه در امريكا رشد نمود و به صدور اعلاميه استقلال امريكا در چهارم ژوئيه 1776م انجاميد. در عين حال جنگ‏هاي استقلال ادامه يافت و نيروهاي فرانسوي نيز بر اساس مصالح خود در اروپا، به كمك استقلال‏طلبان آمدند. از سوي ديگر انگلستان نيز خواهان پايان جنگ و خروج از باتلاقي بود كه پايان نداشت. از اوائل سال 1782م مذاكرات صلح به صورت محرمانه آغاز شد و با به رسميت شناختن استقلال امريكا توسط انگلستان خاتمه يافت. بر اساس توافقات به عمل آمده، كانادا در اختيار انگلستان باقي ماند و ساير مناطقْ، استقلال خود را به دست آوردند. سرانجام اين قرارداد كه مسئله مالكيت مناطق ديگري از جهان را نيز تعيين مي‏نمود، در سپتامبر 1783م به امضاء رسيد. با اين حال هنوز يك سپاه انگليسي در بندر نيويورك حضور داشت. بالاخره در 25 نوامبر 1783م آخرين كشتي انگليس اين بندر را ترك نمود. بدين ترتيب حضور مستقيم و استعماري انگلستان در امريكا پس از حدود دو قرن، خاتمه يافت. انگليسي‏ها از يك طرف معتقد بودند امريكايي‏ها بعداً از اين جدايي پشيمان شده باز هم به دامان انگلستان باز مي‏گردند و از سوي ديگر، با آزاد شدن نيروهاي انگليسي از منطقه امريكاي شمالي، انگلستان توانست در مناطق ديگر جهان به گسترش مستعمرات خود بپردازد.

رابرت فولتون مخترع و مهندس امريكايى در 22 نوامبر 1765م قدم به هستي نهاد. وي بدون آنكه تحصيلات دانشگاهي داشته باشد، به علت علاقه به امور صنعتي، به تحقيق در اين زمينه پرداخت. فولتون كه صنعت‏گري مبتكر بود، به استفاده از بخار در حركت كشتي‏ها انديشيد. بنابراين شيوه‏هاي تازه‏اي براي اصلاحِ حمل و نقل در كانال‏هايى كه در انگلستان ساخته مي‏شد، يافت. او در سال 1797م به فرانسه رفت و اولين كشتي بخار را ساخت و در 25 نوامبر 1803م به آب انداخت. هر چند اين كشتي غرق شد، اما او براي ساخت كشتي ديگري به فعاليت پرداخت. تااينكه در سال 1807م آزمايشِ به آب انداختن كشتي بخار با موفقيت به اجرا درآمد. فولتون اين كشتي را، كِلِرمون ناميده بود. رابرت فولتون سرانجام در سن 50 سالگي به تاريخ 24 ژوئن 1815 درگذشت. جالب آن كه يك سال و يك روز بعد از مرگ وي، اولين كشتي مسافربري كه با نيروي بخار حركت مي‏كرد، از درياي انگلستان عبور نمود.

ژنرال ژوزف موبوتو سه‏سه‏سكو از مبارزان استقلال كنگو بود كه پس از استقلال كشورش در سال 1960م، به نخست‏وزيري كنگو رسيد. او پس از به دست گرفتن قدرت، پاتريس لومومبا، قهرمان ملي اين كشور را به كشتن داد و موجي از نفرت عليه خود ايجاد كرد. موبوتو در طي سال‏هاي بعد قدرت خود را افزايش داد تا اينكه در 25 نوامبر 1965م طي كودتايى، رئيس جمهور قانوني كشور را سرنگون كرد و از آن پس، به عنوان رئيس جمهور كنگو بر كشور حكمراني نمود. وي در اين دوران، با حذف پست نخست‏وزيري، كل اختيارات كشور را در دست گرفت و با در پيش گرفتن روش خودكامگي و استبداد ، هرگونه مخالفتي را سركوب نمود. موبوتو در 27 اكتبر 1971، نام رسمي كشور را از جمهوري دموكراتيك كنگو به جمهوري زئير تغيير داد و به تقليد از رهبران چين، دست به انقلاب به اصطلاح فرهنگي زد. دوران به ظاهر آرام حكومت موبوتو از اوايل دهه 1990م به اغتشاش و ناآرامي كشيده شد و حكومت وي مورد اعتراض شديد مردم قرار گرفت. در اين ميان تلاش‏هاي موبوتو براي كنترل اوضاع به ثمر نرسيد و شورشيان به رهبري لوران كابيلا به جنگ با حكومت مركزي پرداختند. در نهايتْ علي‏رغم انجام مذاكرات و ميانجي‏گري‏هاي بين‏المللي، نتيجه مطلوب حاصل نشد و موبوتو سه‏سه‏سكو پس از شكست از شورشيان، پس از 37 سال زمام‏داري، در 16 مه 1997م از كشور گريخت. (ر.ك: 7 سپتامبر)

كشور سورينام از اوايل قرن شانزدهم ميلادي زير سلطه انگليس بود. اما انگليس در يك معامله استعماري در اوايل قرن هفدهم، سورينام را به هلند واگذار كرد و در مقابل، برخي مستعمرات هلند را در امريكاي شمالي، تحت كنترل خود در آورد. در سال 1954م سورينام به خود مختاري داخلي دست يافت. اما استقلال كامل اين كشور، در 25 نوامبر 1975 به دست آمد. سورينام در همسايگي كشورهاي برزيل، گويان و گويان فرانسه و در سواحل اقيانوس اطلس واقع شده است. مساحت اين كشور 163/265 كيلومتر مربع و جمعيتش 417هزار نفر است. پايتخت سورينام، پاراماريبو نام دارد و واحد پول آن گيلدر سورينام است. پيش‏بيني جمعيت اين كشور تا سال 2025 در حدود 525 هزار نفر مي‏باشد. حدود نيمي از سكنه سورينام مليّت هندي و پاكستاني دارند و پيرو آيين هندو هستند. زبان رسمي در اين كشور هلندي است. 25 نوامبر سال‏روز استقلال اين كشور به عنوان روز ملّي آن نام‏گذاري شده است. نظام سياسي حاكم در سورينام جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون‏گزاري است.

/س